รายการศิลปวัฒนธรรม
บุหงาซีเร๊ะ (พานบายศรี)
|
|
| ลิงค์วิดีทัศน์ :
- |
| บุหงาซีเร๊ะ หมายถึง บายศรีประดิษฐ์แบบชาวไทยมุสลิมลักษณะหนึ่ง โดยการนำดอกไม้สด ใบพลูมาประดิษฐ์ในลักษณะต่างๆ ให้สวยงามหลายรูปแบบ ตั้งแต่แบบดั้งเดิมจนถึงแบบสมัยใหม่ บุหงา แปลตามภาษามลายู คือ "ดอกไม้" ซีเร๊ะ แปลตามภาษามลายู คือ "พลู" พานบายศรี
บุหงาซีเร๊ะ หรือพานบายศรี เป็นการจัดพานบายศรีที่ใช้ร่วมในประเพณีสำคัญชาวไทยมุสลิมส่วนใหญ่ เช่น งานแต่งงาน พิธีขลิบหนังหุ้มปลายอวัยวะเพศชาย (เข้าสุหนัต) พิธีสู่ขอ พิธีรับขวัญเด็ก พิธีการจัดงานมหกรรมต่างๆหรือขบวนแห่ ตามประเพณีของชาวไทยมุสลิม มักจะใช้บายศรีบุหงาซีเระมาประกอบพิธีการเหล่านี้ เพื่อให้เกิดความเป็นสิริมงคลของเจ้าภาพ
ความสำคัญของพานบายศรี (บุหงาซีเระ) ใช้ในโอกาสต่างๆ ดังนี้
๑. บุหงาซีเระ ๓ ชั้น ใช้ในโอกาสพิธีการที่ไม่สำคัญมาก เช่น พิธีเข้าสุหนัต พิธีแต่งงาน พิธีสู่ขอ พิธีขึ้นเปลรับขวัญเด็ก พิธีที่ต้องใช้ถือเดินร่วมในขบวนแห่ต่างๆ
๒. บุหงาซีเระ ๕ ชั้น ใช้ในพิธีที่ต้องตั้งอยู่กับที่ เช่น บนขบวนรถแห่ เพราะมีขนาดใหญ่ ตั้งประดับขบวนรถ ใช้ต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง ใช้ในงานพิธีการต่างๆ เพื่อเป็นเกียรติเช่น มหกรรมกินปลากะพง อำเภอยะหริ่ง จังหวัดปัตตานี
๓. บุหงาซีเระ ๗ ชั้น ใช้ในพิธีที่จัดยิ่งใหญ่งานมหกรรมต่างๆ เช่น ประเพณีแห่นก
๔. บุหงาซีเระ ๙ ชั้น จัดทำขึ้นเพื่อเทิดพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ
การประกอบบุหงาซีเระ เริ่มจากการนำโครงไม้ไผ่มาตั้งบนขอบพานด้านใน โดยทำเป็นรูปกากบาท แล้วมัดด้วยลวดตรึงติดกับตัวพาน ชั้นที่ ๑ (นับจากพาน) ให้นำวงกลมที่ทำด้วยกระดาษมาสวมลงที่โครงไม้ไผ่ติดกับตัวพาน จากนั้นจึงนำใบพลูประมาณ ๓-๕ ใบ เรียงสอดระหว่างช่องไม้ไผ่โดยรอบให้แน่น โดยให้ใบพลูตั้งยืนประมาณ ๔๕ องศา แล้วนำใบมะยมที่เด็ดเป็นใบๆ มาสอดไว้ด้านใน ระหว่างโครงไม้กับกระดาษทุกชั้น (ใบมะยมที่ใส่ด้านในโครงไม้ไผ่เพื่อให้ใบพลูมีความเย็น ไม่เหี่ยวง่าย และทำให้ใบพลูทรงตัวได้ดี) ชั้นที่ ๒ วางขอบกระดาษวงกลมบนใบพลู ขั้นตอนต่อไปทำเหมือนชั้นที่ ๑ และชั้นต่อๆ ไป จะสลับระหว่างขอบกระดาษวงกลมกับใบพลู ใบพลูตั้งลดหลั่นตามจำนวนชั้นที่วางเรียงลดหลั่นกัน จะทำกี่ชั้นก็เหมือนกัน แล้วนำต้นกล้วยใส่ลงด้านบนของปากกระบอกไม้ไผ่ โดยให้ยอดของต้นกล้วยที่มีใบอยู่เหนือปากกระบอกไม้ไผ่ (ฐานต้นกล้วย จะวางอยู่บนพานพอดี) จากนั้นตกแต่งด้วยดอกไม้หรือมาลัย อุบะ ทัดหู ให้สวยงาม บุหงาซีเระนิยมทำเป็นเลขคี่ คือ ๓ ชั้น ๕ ชั้น ๗ ชั้น หรือ ๙ ชั้น
ความสวยงามของบุหงาซีเระขึ้นอยู่กับสิ่งต่อไปนี้
การซ้อนใบพลู เรียงซ้อนให้ได้ระเบียบสวยงาม ปลายใบพลูเท่าๆ กัน ชั้นแรกใบพลูแต่ละใบใช้ขนาดใหญ่ และชั้นต่อไป ใช้ใบพลูขนาดกลาง เล็ก และเล็กที่สุด ตามลำดับ การวางใบพลูให้จัดปลายตั้งยืนประมาณ ๔๕ องศา ระหว่างกลีบ ให้จัดซ้อนกันตามลำดับให้แน่น
๒. สีสันของใบพลูต้องมีสีเขียวอมเหลืองนวล
๓. กระดาษแต่ละชั้นต้องให้ขอบชั้นสมดุลกัน โดยให้วงของกระดาษจากใหญ่ไปเล็กสุด และระหว่างชั้น ใช้มาลัยหรือดอกไม้ ตกแต่งให้สวยงาม
๔. ต้นกล้วยต้องมียอดและมีใบเล็กประมาณ ๓-๔ ใบในลำต้นเดียวกัน
ขอขอบคุณองค์ความรู้จากเอกสารโสตทัศนจดหมายเหตุ เรื่อง : บุหงาซีเร๊ะ (พานบายศรี) หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ ยะลา
เอกสารอ้างอิง : ศิวพร สกุณาท่าวงศ์. การจัดการองค์ความรู้ภูมิปัญญาท้องถิ่นด้านบายศรี สี่ภูมิภาค. วิทยานิพนธ์ปริญญาวิทยาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการพัฒนาภูมิสังคมอย่างยั่งยืน สำนักงานบัณฑิตศึกษา มหาวิทยาลัยแม่โจ้, 2551
มูลนิธิโครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯ.(ม.ป.ป.). บายศรีภาคใต้. สืบค้นเมื่อวันที่ 20 สิงหาคม 2564
เรียบเรียงและกราฟิกโดย :
นางสาวมัชมาน มนตรี นักจดหมายเหตุชำนาญการ
นางสาวอาอีซ๊ะห์ การีอูมา นักจดหมายเหตุ |
ดาวน์โหลดเอกสาร : pdf
|
ที่มา : มูลนิธิโครงการสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชนฯและหอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ ยะลา |
|
|
รายการศิลปวัฒนธรรม
|